Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – charakterystyka

NLPZ to jedne z najczęściej stosowanych leków. Ich popularność wynika z dużej skuteczności w różnych rodzajach bólu. Są dostępne w postaci tabletek i saszetek doustnych, a także jako maści i żele do stosowania na skórę. Jak działają NLPZ?

Co to są niesteroidowe leki przeciwzapalne?

To grupa leków, która działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo. Należą do nich m.in.:

• kwas acetylosalicylowy,
• ibuprofen,
• ketoprofen,
• deksketoprofen,
• diklofenak,
• naproksen,
• metamizol.

Wszystkie NLPZ mają ten sam podstawowy mechanizm działania. Hamują cyklooksygenazy, czyli enzymy odpowiedzialne za produkcję prostaglandyn. Cząsteczki te uczestniczą m.in. w rozwoju reakcji zapalnej, przewodzeniu bólu i powstawaniu gorączki.

Zablokowanie ich syntezy hamuje rozwój stanu zapalnego, stąd skuteczność tych leków w jego zwalczaniu.

Poszczególni przedstawiciele NLPZ mogą mieć dodatkowe mechanizmy aktywności, które wpływają na efekt ich działania. Metamizol działa rozkurczowo, dlatego jest skuteczny w bólach, którym towarzyszą skurcze, np. podczas kolki jelitowej^[1]. Z kolei jego aktywność przeciwzapalna jest słabsza w porównaniu do innych leków z tej grupy.

Z kolei deksketoprofen moduluje przewodzenie bodźców bólowych, przez co zapobiega przekształcaniu bólu ostrego w przewlekły^[2].

Kiedy warto stosować NLPZ?

Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą pomóc w bólach o słabym, umiarkowanym i dużym nasileniu. Mocniejsze preparaty są zazwyczaj dostępne na receptę. Występują w dużych dawkach lub w połączeniu z innymi składnikami przeciwbólowymi, np. opioidami. Wiele z nich można jednak kupić także bez recepty.

Leki z grupy NLPZ łagodzą m.in.:

• bóle miesiączkowe,
• migreny i inne bóle głowy,
• bóle zębów,
• nerwobóle,
• kolki jelitowe, nerkowe i wątrobowe,
• bóle pourazowe i pooperacyjne.

Działania niepożądane niesteroidowych leków przeciwzapalnych

Dla zdrowego człowieka NLPZ w zalecanych dawkach są dość bezpieczne. Niestety czasem nie zdajemy sobie sprawy z różnych schorzeń, przez które organizm jest bardziej wrażliwy na działanie tych leków. Także inne preparaty mogą zwiększać ryzyko skutków ubocznych. Jakie działania niepożądane mogą się pojawić po NLPZ?

• Najczęściej to nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha i niestrawność.
• Uszkodzenie błony śluzowej żołądka – w wyniku tego mogą rozwinąć się nadżerki i wrzody, a także krwawienie z przewodu pokarmowego. Niskie ryzyko tych skutków ubocznych ma deksketoprofen^[3].
• Upośledzenie funkcji nerek – głównie u pacjentów w podeszłym wieku i z chorobami nerek, kiedy ich sprawność jest ograniczona.
• Wzrost ryzyka sercowo-naczyniowego – ze względu na potencjalne działanie prozakrzepowe NLPZ.
• Wzrost ryzyka krwawień i wydłużenie czasu krwawienia.
• Ryzyko uszkodzenia wątroby – NLPZ mogą negatywnie wpływać na działanie komórek wątrobowych. Najbardziej narażone są na to osoby nadużywające alkoholu^[4].

Przeciwwskazania do stosowania NLPZ

Niektóre grupy pacjentów nie powinny na własną rękę zażywać leków przeciwbólowych. Ich stosowanie warto skonsultować z lekarzem w przypadku:

• czynnej choroby wrzodowej,
• niewydolności nerek lub wątroby,
• nadciśnienia tętniczego,
• zaburzeń krzepnięcia krwi,
• ciąży i laktacji.

NLPZ to skuteczne środki łagodzące ból różnego pochodzenia. Podczas ich stosowania warto jednak zachować ostrożność i obserwować reakcje swojego organizmu.

^[1] Liczner, G. (2023). Leczenie bólu w gabinecie lekarza rodzinnego. Gabinet Prywatny, 286(6), 36-45.

^[2] Woroń, J., & Wordliczek, J. (2017). Połączenie tramadolu z deksketoprofenem w praktyce klinicznej: postęp w leczeniu bólu. Lekarz POZ, 3(1).

^[3] Woroń, J. (2019). Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów a ryzyko działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego. Lekarz POZ, 5(5).

^[4] Michałowska, M. (2019). Bezpieczeństwo stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych ze szczególnym uwzględnieniem leków o kategorii dostępności OTC-bez recepty. Szkolenie specjalizacyjne-farmacja apteczna. Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Farmaceutycznego Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1-33.